Siberia Scythica

badania kultur koczowniczych Syberii

O Projekcie

Projekt Siberia Scythica ma na celu popularyzowanie wiedzy na temat mało znanego, a niezwykle fascynującego świata scytyjsko-syberyjskiego.

Scytowie są dość dobrze znanym historykom ludem, który w czasach antycznych (schyłek VIII-II w. p.n.e.) zamieszkiwał rozległe obszary Stepów Nadczarnomorskich. Jednak plemiona im pokrewne i o zbliżonej kulturze zajmowały tereny nieporównanie bardzej rozległe – prowincja kultur typu scytyjskiego rozciągała się na wschodzie aż po Jenisej. To właśnie na terenie Południowej Syberii należy doszukiwać się korzeni kultur scytyjskich, to tu ok. schyłku IX w. p.n.e. uformował się ten niezwykle nośny i żywotny model kulturowy.

Począwszy od roku 2012 archeolodzy z Instytutu Archeologii Uniwersytetu Jagiellońskiego pod kierunkiem dr. Łukasza Oleszczaka zajmują się – we współpracy ze specjalistami rosyjskimi z Nowosybirska i Sankt Petersburga – badaniami świata scytyjsko-syberyjskiego w górzystych, południowosyberyjskich krainach Ałtaju i Tuwy. Na Ałtaju prowadzono badania głównie na osadzie Chultukov Log-9, gdzie m.in. odkryto jedną z ciekawszych w Azji Centralnej kolekcji zabytków kościanych z okresu huńskiego (II w. p.n.e. - V w. n.e.). Archeolodzy i studenci UJ uczestniczyli także w pracach na cmentarzysku Chultukov Log-1, którymi kierował prof. A.P. Borodovskiy z Instytutu Archeologii i Etnografii Rosyjskiej Akademii Nauk w Nowosybirsku. Na tym bardzo ważnym dla rozpoznania moziaki kulturowej Północnego Ałtaju w okresie scytyjskim stanowisku odkryto łącznie ponad 120 niewyrabowanych grobowców. Większość z nich reprezentuje tradycje kultury pazyrykskiej (ałtajski wariant kultury scytyjskiej). Badania przeprowadzono dzięki funduszom grantu NCN PRELUDIUM Północny Ałtaj we wczesnej epoce żelaza - badania wykopaliskowe i analiza źródeł, nr umowy 2014/13/N/HS3/04630.

W roku 2018 naukowcy z Instytutu Archeologii UJ zostali zaproszeni przez wybitnego scytologa rosyjskiego z Muzeum Ermitażu, Konstantina V. Chugunova, do współpracy na stanowisku Chinge Tey w Tuwie. Uczony ten od lat prowadzi wykopaliska w tuwińskiej Dolinie Królów – dolinie Turano-Ujukskiej w północnej Tuwie, gdzie zlokalizowane są liczne grobowce królewskie wczesnoscytyjskiej arystokracji (IX-VI w. p.n.e.). Najsłynniejsze i najważniejsze z nich to Arzhan-1 oraz przebadany przez K.V. Chugunova Arzhan-2. Obecnie prace prowadzone są w zachodniej części doliny, gdzie znajduje się cmentarzyko kurhanowe Chinge-Tey. Ekipa K.V. Chugunowa prowadzi badania dużego kurhanu książęcego Chinge-Tey 1. W badaniach tych wzięła udział ekspedycja z UJ. Głównym polem działalności krakowskich archeologów jest tzw. zachodni łańcuch cmentarzyska, gdzie udało się odkryć i przebadać kurhan przedstawiciela wczesnosytyjskiej arystokracji plemiennej. Badania przeprowadzono dzięki funduszom grantu NCN SONATINA Badania w syberyjskiej "Dolinie Królów" i okres wczesnoscytyjski w Azji Centralnej, nr umowy 2018/28/C/HS3/00244.

Pierwsze dwie ekspedycje scytyjsko-syberyjskie, które odbyły się w latach 2012 i 2013, były finansowane przez Wydział Historyczny Uniwersytetu Jagiellońskiego. Od roku 2015 terenowe prace badawcze, analizy laboratoryjne oraz publikacje, są finansowane dzięki grantom Narodowego Centrum Nauki. Uczestniczących w badaniach studentów i doktorantów UJ wspiera finansowo Fundacja Studentów Absolwentów UJ "Bratniak".